اندازه و ابعاد استاندارد آسانسور و راه پله

یکی از مهم‌ترین نکات در نصب آسانسور، رعایت اندازه و ابعاد استاندارد آسانسور است. ابعاد استاندارد آسانسور نه‌تنها به راحتی استفاده و ایمنی کاربران کمک می‌کند، بلکه تأثیر بسزایی در بهینه‌سازی فضای ساختمان و بهره‌وری انرژی نیز دارد. در این مقاله، به بررسی ابعاد و اندازه‌های استاندارد آسانسور پرداخته و اهمیت آنها را در طراحی ساختمان‌ها مورد بحث قرار می‌دهیم.

آسانسورها تأسیسات مکانیکی هستند که لازم است طول عمرکاری بلندی داشته باشند (بین ۲۵ الی ۴۰ سال). بنابراین باید طوری آسانسورها را طراحی کرد که پس از ۱۰ سال باز هم بتوانند نیازهای افزایش یافته را تأمین کنند. ایجاد تغییر در تأسیساتی که طراحی نامناسب و یا بسیار ارزان قیمتی دارند ممکن است گران و یا حتی کاملاً ناممکن باشد. در طول مرحله طراحی و نصب آسانسور ، ابعاد استاندارد آسانسور باید با دقت بررسی شود.

لابی آسانسور چیست؟

نکته مهم دیگر در طراحی راه پله و آسانسور این است که در زمین های بالای 200 متر باز شدن درب آسانسور در فضای پله مجاز نیست و فضایی به عنون لابی آسانسور در نظر گرفته می شود. عرض این ایستگاه جلوی درب آسانسور حداقل 1.50 متر است.

لابی آسانسور در مقابل درب آسانسور و در محل ایستگاه آسانسور قرار دارد. این فضا معمولاً به‌عنوان منطقه انتظار برای مسافران قبل از سوار شدن به آسانسور یا پس از پیاده شدن از آن استفاده می‌شود. لابی آسانسور اغلب شامل موارد زیر میشود:

• فضای کافی برای ایستادن و انتظار
• پنل‌های کنترل و نمایشگرها (نمایشگر طبقات، وضعیت آسانسور و …)
• نورپردازی و طراحی داخلی مناسب
• علائم راهنمایی و تابلوهای اطلاعاتی

در ساختمان‌های بزرگ و اداری، لابی آسانسور به‌عنوان یک نقطه مهم از نظر زیبایی و راحتی طراحی می‌شود.

ایستگاه آسانسور چیست؟

ایستگاه آسانسور به محلی گفته می‌شود که در آن آسانسور توقف می‌کند و مسافران می‌توانند سوار یا پیاده شوند. این ایستگاه‌ها معمولاً در هر طبقه ساختمان وجود دارند و شامل درب آسانسور و پنل فراخوان (دکمه‌های بالا و پایین) می‌شوند. به بیان دیگر، هر طبقه‌ای که آسانسور به آن دسترسی دارد، به‌عنوان یک ایستگاه آسانسور در نظر گرفته می‌شود.

چال آسانسور یا چاله آسانسور چیست؟

در قسمت پی و دقیقا زیر باکس آسانسور یک فرورفتگی به عمق حداقل 1.40 و ایده آل 1.60 در نظر گرفته می شود.

لول ته این قسمت از لول روی پی به میزان ذکر شده پایین تر است.

در این قسمت در ته چال آسانسور 4 عدد صفحه ستون کوچک نیز تعبیه می گردد که محل نصب برخی تجهیزات مربوط به اسانسور است.

ابعاد آسانسور خانگی

مشخصات فنی جهت نصب و ابعاد آسانسور خانگی عبارتند از حداکثر ارتفاع جابجایی 12/5 متر، ابعاد آسانسور باید باتوجه به فضای که قرار است در آنجا نصب شود اندازه گیری شود، همچنین استفاده از سـنسور پـرده ای برای درب کابین هوم لیفت نیاز است.

ابعاد آسانسور در پلان

در ساختمان های بزرگتر چند طبقه معمولا آسانسور را در نقطه مرکزی حرکت افراد در ساختمان قرار می دهند. آسانسورهای باری باید جدای از آسانسورهای حمل افراد قرار داده شوند؛ با این وجود در مرحله طراحی ، باید کاربرد این آسانسورها برای جابجایی افراد در ساعات شلوغ را در نظر گرفت. سالن های جلوی ورودی آسانسور باید طوری طراحی شوند و قرار گیرند که:

• افرادی که وارد آسانسور می شوند و یا از آن خارج می شوند، حتی کسانی که ساک همراه دارند، بیش از حد لزوم ، سر راه یکدیگر قرار نگیرند.
• حمل بزرگترین باری که باید آسانسور جابجا می کند (مثلاً کالسکه، صندلی چرخ دار، تابوت، برانکارد، و مبلمان) بدون احتمال آسیب رساندن به افراد، صدمه زدن به ساختمان و خود آسانسور انجام شود. بار نباید بیش از حد لزوم مانع سایر افراد شود.

فضای مورد نیاز برای طراحی سیستم آسانسور با کوچکترین ابعاد آسانسور در ساختمان به طور کلی به سه دسته تقسیم می­شود:

• فضای مورد نیاز در مقطع افقی
• فضای موردنیاز در مقطع عمودی
• فضای مورد نیاز موتورخانه
• فضای مورد نیاز در مقطع افقی

این فضا برای عمق و عرض چاه آسانسور در نظر گرفته می­شود که شامل فضای مورد نیاز برای کابین آسانسور، وزنه تعادل، درب آسانسور و ریل راهنمای کابین آسانسور می­باشد. مساحت داخل کابین آسانسور بر اساس ظرفیت آسانسور طبق استاندارد تعریف می­شود در جدول ذیل ظرفیت­های متداول را می­توانید مشاهده کنید. در پشت کابین آسانسور فضایی حدود ۳۰ سانتیمتر  برای عبور وزنه تعادل در نظر گرفته می­شود. همچنین در دو طرف کابین، فضای ریل راهنمای کابین بصورت موازی وجود دارد. این فضا در آسانسورهایی با سرعت معمولی از هر طرف حدود ۲۰ سانتیمتر می­باشد و در آسانسورهای با سرعت بالا تا ۲۵ سانتیمتر هم افزایش می­یابد. درب­های آسانسور با توجه به نوع و ابعاد آن متفاوت هستند.

۱-۱ محاسبه عمق چاه : عمق کابین + فضای اشغال شده توسط درب آسانسور + فضای وزنه تعادل

۲-۱ محاسبه عرض چاه : عرض کابین + فضای نصب ریل­ ها در هر دو طرف

• فضای موردنیاز در مقطع عمودی

فضای موردنیاز در مقطع عمودی شامل ۴ بخش می­ باشد :

• چاهک: فاصله قائم بین کف توقف تا کف چاه آسانسور را چاهک می­نامند که متناسب با نوع و سرعت آسانسور درنظر گرفته می­شود. این فضا جهت فضای جان­پناه برای سرویسکار آسانسور می­باشد. طبق جدول شماره ۱ و ۲ استاندارد فضای چاهک را می توانید مشاهده کنید.
• مسیر حرکت آسانسور: فاصله بین کف پایین­ترین توقف تا کف بالاترین توقف را مسیر حرکت یا Travel می­نامند که با توجه به ارتفاع و تعداد طبقات قابل محاسبه می­باشد. لازم به ذکر است ارتفاع طبقه آخر در محاسبات لحاظ نمی ­شود.
• ارتفاع روی سقف چاه تا زیر سقف موتورخانه: این فضا برای ایستادن فرد در روی سکوی موتورخانه در حین در نظر گرفته می­شود که به طور متوسط ۸/۱ متر می­باشد.
• بالاسری: فاصله کف بالاترین توقف تا زیر سقف چاه آسانسور را بالاسری یا overhead  می نامند. جدول شماره 1 و 2 ارتفاع بالاسری را برای آسانسورها در ساختمان­های مختلف نشان می­دهد.

ابعاد استاندارد راه پله

اولین نکته در مورد طراحی راه پله و آسانسور دانستن ابعاد استاندارد آن است.

در زمین های بالای 200 متر (و بعضا بالای 150 متر) حداقل ابعاد لازم برای راه پله عرض 2.40 متر و طول 4.50 متر است.

باکس داخلی راه پله در نقشه های فاز یک و بدون نازک کاری باید مساوی یا بزرگتر از ابعاد ذکر شده باشد.

بسته به ارتفاع طبقه طول راه پله می بایست بزرگتر شود.

بزرگتر شدن طول راه پله به داشتن پله های بیشتر و تامین ارتفاع طبقات توسط پله منجر می شود.

در ادامه مقاله و با ذکر ابعاد ارتفاع پله و عرض پاگرد موضوع مشخص خواهد شد.

در زمین های زیر 200 متر (و بعضا زیر 150 متر) حداقل ابعاد باکس راه پله 4.10 * 2 متر می تواند باشد.

ابعاد استاندارد پله و پاگرد

• ارتفاع پله حداقل 14 و حداکثر 18 سانتی متر می تواند باشد.
• پله های خارجی بهتر است ارتفاع کمتری داشته باشند.
• طراحی ارتفاع پله کمتر از 14 سانتی متر مخصوصا اگر تک باشد کاری اشتباه است.
• پله کمتر از 14 سانتی متر اصطلاحا لنگ میزند.
• برای محاسبه ارتفاع و اندازه کف پله از فرمول زیر استفاده کنید:
• ارتفاع پله ضربدر 2 بهه علاوه اندازه کف پله باید عددی بین 63 تا 65 باشد.
• اگر ارتفاع پله ای 15 باشد بهترین اندازه کف پله برای آن 33 الی 35 است.
• عرض پاگرد در باکس پله بزرگ 1.2 و در باکس پله کوچک (زمین های کمتر از 200 یا 150) 1 متر است.
• چشم پله که فاصله بین دو رمپ پله را می گویند در پلان هم اگر دقت کرده باشید مثل یک دودکش عمل کرده و در مواقع آتش سوزی باعث انتقال دود در طبقات می شود که این چیز مطلوبی نیست. چون پله ها در مواقع آتش سوزی محل فرار ساکنان هستند. بنابراین الان لحاظ کردن چشم پله در باکس پله مجاز نیست.

ابعاد آسانسور های چند نفره

ابعاد اتاقک آسانسور

ابعاد اتاقک آسانسور (کابین آسانسور) بستگی به ظرفیت نفرات، نوع کاربرد، نوع درب و همچنین استانداردهای ملی و بین‌المللی دارد.

نکات مهم در طراحی اتاقک آسانسور:

• ضخامت دیواره داخلی کابین معمولاً 3 تا 5 سانتی‌متر است (برای دکور، عایق و تجهیزات).
• در آسانسورهای ویلچربر یا باربر، نسبت ابعاد تغییر می‌کند تا فضای چرخش یا ورود تجهیزات تأمین شود.
• ارتفاع داخلی کابین: بین ۲۲۰ تا ۲۴۰ سانتی‌متر است.
• عرض مفید درب کابین: معمولاً بین 70 تا 90 سانتی‌متر؛ در مدل‌های سانترال حتی تا 110 سانتی‌متر می‌رسد.

انواع آسانسور

به طور کلی می توان گفت که انواع آسانسور به چهار دسته تقسیم می‌شوند که هر کدام بسته به نوع طراحی و نحوه اعمال نیروی محرکه به کابین متفاوت از دیگری هستند. این آسانسور ها عبارت اند از: آسانسور های کششی، آسانسور های هیدرولیکی، آسانسور های وینچی، آسانسور های مغناطیسی و در نهایت می توان آسانسور های پنوماتیک را نیز در این بخش افزود که زاداه تکنولوژی روز دنیا هستند.

مطلب پیشنهادی: نمونه قرارداد خرید و نصب آسانسور (بالابر)

آسانسور های کششی

در این نوع آسانسور ها نیروی محرکه از یک موتور الکتریکی که اغلب موارد در قسمت فوقانی چاه آسانسور قرار دارد ( البته گاهی اوقات هم در قسمت پایین و در کنار چاهک که موتورخانه نام دارد) نصب می شود. سیم بکسل یا کابل فولادی که در این سازه استفاده شده است، از یک سو به کابین آسانسور و از سوی دیگر به وزنه ای آسانسور که درون قابی فلزی که قاب وزنه نام دارد، متصل است. وزنه هایی که در این نوع آسانسور استفاده می شوند از جنس چدن و یا بتن بوده و به اندازه وزن کابین و نصف ظرفیت کابین است. نحوه کار این آسانسور ها با نیروی اصطکاک بین سیم بکسل ها و فلکه کشش موتور است.

آسانسور های هیدرولیکی

این نوع آسانسور ها را می توان یکی از محبوب ترین ها بین مردم به شمار اورد، چرا که از هر نظر که بخواهیم بررسی کنیم، یکی از پر مخاطب ترین ها به شما می رود، زیرا این آسانسور ها در شوع حرکت، بسیار نرم حرکت می کنند، خرابی و استهلاک بسیار کمی دارند، عیب یابی و تعمیر این آسانسورها  آسان و راحت بوده، به علت حذف کادر وزنه و سیم بکسل می توان نمایی زیبا را ایجاد کرد و آسانسور های شیشه ای به وجود آورد، یک سازه ای بسیار سبک که نیاز مند موتور خانه هم نیست. البته باید توجه داشت که این آسانسور ها معایبی هم دارند، از قبیل، محدودیت در ارتفاع ( ساختمان های زیبر پنج طبقه) و کندی است. این گونه آسانسو ها با موتور الکتریکی ، پمپ فشار روغن و جک هیدرولیکی کار می کنند.

ابعاد آسانسور های هیدرولیکی باید چیزی در بین 120 در 120 برای سه نفر جک از بغل باشد.  و برای جک از زیر ابعاد آن براساس ارتفاعی آن که در جک های تلسکوپی یک سوم مسیر و برای جک های مستقیم به اندازه کل مسیر باید زمین کنده شود فونداسیون ریخته شود و جک در زمین کاشته شود و ریل در  بغل قرار گیرید، آسانسور های هیدرولیکی خیلی نرم حرکت می کند اما سرعتشان از آسانسور های گیربکسی کمتر است حدود 70 سانتی بر ثانیه می باشد.

آسانسور های موتور گیر بکسی ابعادش مشابیه ابعاد آسانسور های هیدرولیکی می باشد با این تفاوت که موتور درون چاله آسانسور قرار می گیرد که 140 سانتی متر باید کند شود در ابعاد 120 در 120. همچنین باید یک اتاق آسانسور در بالا  داشته باشد که روم لس موتور روی خود کابین قرار  گیردو در قسمت زیرین هم 140 سانتی متر چاله آسانسور باید داشته باشیم.

ابعاد استاندارد آسانسور ۴ نفره هیدرولیک

در طراحی فضای مورد نیاز برای آسانسور هیدرولیکی باید سه فضای عمق آسانسور، عرض آسانسور و درب آسانسور را در نظر گرفت مناسب­ترین اندازه­ای که می توان  برای درب آسانسوردر نظر گرفت ۱۴۵ سانتی مترمربع می­باشد. همچنین کارآمدترین اندازه برای عمق آسانسور ۱۴۵ متر سانتی­مترو عرض آسانسور ۱ متر است.

ابعاد آسانسور ۴ نفره در پلان، به عوامل مختلفی مانند نوع کاربری ساختمان (مسکونی، اداری، تجاری)، نوع درب (تلسکوپی، سانترال، لولایی)، و استانداردهای مورد استفاده بستگی دارد. اما در حالت عمومی و طبق استانداردهای رایج ایران (بر پایه استاندارد ملی ایران شماره 1-6303 و EN 81)، موارد زیر را باید در نظر گرفت:

ابعاد کلی آسانسور ۴ نفره (ظرفیت حدود ۳۰۰ کیلوگرم)

نکات مهم اجرایی در پلان معماری:

1. مکان‌یابی چاه آسانسور:

ترجیحاً در مرکز پلان یا نزدیک پله قرار گیرد.
چاهک باید دیوارهای باربر داشته باشد یا به نحوی تقویت شود.

2. ضخامت دیواره چاه آسانسور:

معمولاً 20 سانتی‌متر (دیوار آجری یا بتنی).

3. جهت باز شدن درب:

در پلان باید مسیر حرکت صاف و بدون مانع باشد.
بهتر است درب به سمت پاگرد راه‌پله باز شود.

4. در صورت استفاده از آسانسور بدون موتورخانه (MRL):

نیازی به اتاقک بالا نیست، ولی چاه باید ارتفاع مناسب داشته باشد.

جمع‌بندی ابعاد پیشنهادی چاه آسانسور ۴ نفره:

• عرض چاه: حداقل 140 سانتی‌متر
• عمق چاه: حداقل 150 سانتی‌متر
• ابعاد مفید کابین: 100 × 110 سانتی‌متر
• عرض درب مفید: حداقل 70 سانتی‌متر

ابعاد استاندارد آسانسور ۶ نفره هیدرولیک

آسانسورهای ۶ نفره در دو مدل زیر تولید می­شوند:

• طرح کابین مربعی
• طرح کابین مستطیلی

خریداران باید  با توجه به وضعیت و نیاز ساختمان مناسب­ترین مدل را انتخاب کنند. ما به بررسی ابعاد آسانسور با ظرفیت­های ۴۵۰ و ۶۰۰ کیلوگرم می­پردازیم.

آسانسور ۶ نفره – ظرفیت ۴۵۰ کیلوگرم- مدل نیمه اتومانیک تلسکوپی با  درب لولایی ۱۶۰*۱۶۵ با ابعاد کابین عرض ۱۱۰، عمق ۱۱۰، ارتفاع ۲۲۰

آسانسور ۶ نفره- ظرفیت ۴۵۰ کیلوگرم- مدل تمام اتوماتیک تلسکوبی با  درب طبقه کشویی ۱۶۰*۱۷۰ با ابعاد کابین عرض ۱۱۰، عمق ۱۱۰، ارتفاع ۲۲۰

آسانسور ۶ نفره – ظرفیت ۴۵۰ کیلوگرم -مدل تمام اتوماتیک سانترال با درب طبقه وسط بازشو ۱۸۰* با ابعاد کابین عرض ۱۱۰، عمق ۱۱۰، ارتفاع ۲۲۰

آسانسور ۶ نفره – ظرفیت ۶۰۰ کیلوگرم- مدل نیمه اتومانیک تلسکوپی با  درب لولایی ۱۶۰*۱۹۰ با ابعاد کابین عرض ۱۱۰، عمق ۱۴۰، ارتفاع ۲۲۰

آسانسور ۶ نفره– ظرفیت ۶۰۰ کیلوگرم- مدل تمام اتوماتیک تلسکوبی با  درب طبقه کشویی ۱۶۰*۲۱۰ با ابعاد کابین عرض ۱۱۰، عمق ۱۴۰، ارتفاع ۲۲۰

آسانسور ۶ نفره — ظرفیت ۶۰۰ کیلوگرم- مدل تمام اتوماتیک سانترال با درب طبقه وسط بازشو ۱۸۰*۲۰۰ با ابعاد کابین عرض ۱۱۰، عمق ۱۴۰، ارتفاع ۲۲۰

آسانسور های وینچی

آسانسور هایی هستند که با طناب یا زنجیر فولادی آویزان شده و نیروی رانش به غیر از اصطکاک به آن وارد می شود.

آسانسور های مغناطیسی

این آسانسور ها را می توان آسانسور های گران قیمت نیز نامید. در این نوع آسانسور ها ریل و تجهیزات با مغناطیس دائم نقش استاتور موتور و کابین آسانسور را ایفا می کنند.

مطلب پیشنهادی: نمونه قرارداد خرید و نصب آسانسور (بالابر)

تعداد آسانسور موردنیاز در پروژه های مسکونی

در مورد تعداد آسانسور در هر طبقه مسیر حرکت آسانسور بررسی می‌شود.

مسیر یا ارتفاع حرکت آسانسور (مسیر عبور در طبقات)

–  در ساختمان مسکونی از کف اولین ورودی تا کف طبقه آخر است.

–  برای ساختمان‌های غیرمسکونی از کف آخرین زیرزمین تا کف آخرین طبقه در نظر گرفته می‌شود.

تعداد و نوع آسانسور:

اگر مسیر حرکت آسانسور بیش از ۹ متر شود یا تعداد واحد در هر طبقه بیش از ۴ واحد باشد حداقل یک آسانسور نفربر لازم است.

اگر ارتفاع ساختمان بیش از ۲۱ متر باشد حداقل یک آسانسور برانکاردبر الزامی است.

اگر ارتفاع ساختمان بیش از ۲۸ متر باشد حداقل دو آسانسور لازم است که یکی از آن‌ها برانکاردبر باشد.

اگر ارتفاع ساختمان بیش از ۲۸ متر باشد و تعداد واحد بیش از ۴ واحد در هر طبقه طراحی گردد، سه آسانسور که یکی از آن‌ها برانکاردبر باشد موردنیاز است.

حداقل ابعاد فضای آسانسور:

آسانسور نفربر: ۱٫۴×۱٫۶ متر

آسانسور ویلچربر: ۱٫۶×۲ متر

آسانسور برانکاردبر: ۱٫۶×۲٫۶متر

ساختمان با ارتفاع بیش از ۲۳ متر باید مجهز به حداقل یک آسانسور آتش نشان با توان حمل برانکارد و ساختمان‌­های بالای ۴۰ متر باید مجهز به حداقل ۲ آسانسور آتش نشان (که یکی از آن­ها برانکارد بر است)  باشند.

مطلب پیشنهادی: نمونه قرارداد تعمیر و نگهداری آسانسور

چکیده ضوابط راه پله و آسانسور

با ادغام ضوابط معلولین و آسانسور و ایمنی و آتش نشانی در مورد ضوابط راه پله و آسانسور مورد نیاز در طرح های مسکونی به نتایج زیر میرسیم :

1. ابعاد داخل به داخل باکس راه پله ۲۴۰ در ۴۸۰ سانتیمتر. ( ضمنا چشم پله نداشته باشد برای جلوگیری از دودکش شدن باکس راه پله . )۱۱٫۵ مترمربع
2. ابعاد داخل به داخل باکس آسانسور ۱۶۰ در ۲۰۰ سانتیمتر. ۳ متر مربع
3. لابی جلوی آسانسور( پاگرد جلوی اسانسور) ۱۵۰ در ۱۵۰ سانتیمتر. ۲٫۲۵ مترمربع
4. در صورتیکه در هر طبقه تا چهار واحد مسکونی داشته باشیم یک واحد راه پله و آسانسور کافی است .( حداکثر تا ۴ طبقه مسکونی و مجهز به شبکه بارنده در کل بنا)
5. در صورتیکه در هر طبقه بیشتر از چهار واحد مسکونی داشته باشیم حداقل دو واحد راه پله و آسانسور.
6. در ضوابط راه پله ، ارتفاع پله ۱۷ سانتیمتر وعرض کف پله ۳۰ سانتیمتر و دیوار دور تا دور باکس راه پله و باکس آسانسور ۲۰ سانتیمتر .