خیار تخلف شرط

در تمام عقود و قرارداد ها، معمولا طرفین تعهدات و شروطی را ضمن آن درج میکنند. برای مثال اگر شما خانه ای را اجاره کرده اید؛ ممکن است بر مالک شرط کنید که باید اتاق را رنگ بزند یا گچ کاری کند یا حیاط را به نحوی مناسب آماده کند.

وقتی ماشینی را می خرید ممکن است شرط کنید که زنگ خوردگی نداشته باشد و یا بیمه داشته باشد و یا این که فلان ویژگی و… را داشته باشد. در خرید لپ تاپ که از آگهی های دیوار پیدا کرده اید شرط میکنید که مدل فلان کشور باشد، دارای قابلیت و ظرفیت خاصی باشد.

در هر یک از این مثال ها شما شرط و تعهدی را درج کرده اید؛ حال اگر از این شروط تخلف شود و یا این که شروط رعایت نشده باشد برای فرد حقی به وجود می آید به نام خیار تخلف شرط که می تواند به وسیله آن عقد را بهم بزند.

حال در ادامه با ما همراه باشید تا جزییات بیشتری را از این مطلب بیان کنیم.

خیار تخلف از شرط چیست؟

فرض کنید که در عقدی که بین طرفین منعقد شده است ضمن این عقد یک شرطی به نفع یکی از طرفین می شود حال از این شرط اگر تخلف بشود و انجام نشود فرد چون شرط به نفعش انجام نشده و از این طبق ضرر دیده است.

قانون به وی حق داده است که به خاطر تخلف از شرط، عقد را هم فسخ کند. در واقع اگر ضمن عقدی، شرطی بیاید و از این شرط تخلف بشود فرد خیار تخلف از شرط دارد.

برای مثال در مورد مستاجری فرض کنید که وی با موجر خود قرار داد اجاره بسته است و شرط کرده که حیات خانه یا دیوار های خانه را قبل از آمدن مستاجر رنگ بزند اما موجر از شرطی که قبول کرده تخلف می کند و انجام نمی دهد در این جا مستاجر حق دارد عقد اجاره را فسخ کند.

این شروطی که تخلف از آن حق فسخ می دهند به چه شکلی هستند:

1. گاهی شرط ضمن عقد شرط فعل است.
2. گاهی شرط صفت است.
3. گاهی شرط نتیجه است.

شرط فعل چیست مثال و ضمانت اجرای آن

شرط فعل شرطی است که انجام یا انجام ندادن کاری بر دیگری شرط می شود این انجام یا ترک (انجام ندادن) فعل ممکن است فعل حقوقی باشد و ممکن است فعل مادی باشد و هر کدام از این موارد ممکن است به صورت منفی باشد یا به صورت مثبت باشد.

شرط فعل حقوقی مثبت

مثل این که ضمن خرید ماشینی به مبلغ ۲۰۰ میلیون تومان بر طرف یعنی خریدار شرط می شود که وکالت فروشنده را در فلان دعوا در دادگستری را بر عهده بگیرد زیرا وی وکیل است.

یا این که ضمن فروش خانه ای شرط می شود که خریدار متعهد شود در مدتی ماشینش را به فروشنده به مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان انتقال دهد.

شرط فعل حقوقی منفی

مثل این که در ضمن عقد فروش خانه ای که انجام شده شرط می شود که خریدار تا دو سال حق فروش خانه را نداشته باشد.

برای مثال پدری خانه ای را به فرزند خود می بخشد در ضمن این شرط می کند که فرزند وی تا ۵ سال حق ندارد خانه را به کسی بفروشد.

شرط فعل مادی مثبت

برای فهم این نوع با مثال فرض کنید مثل همانطور که در بالا گفتیم بر موجر شرط می شود که حیات خانه را تعمیر کند یا اینکه دیوار خانه را رنگ بزند. در اینجا شرط فعلی شده که هم‌ مادی است و هم مثبت و ناظر به انجام فعل است نه ترک فعل که منفی است.

شرط فعل مادی منفی

در اینجا شرط فعلی بر طرف مقابل شرط می شود که اولا حقوقی نیست و مادی است و ثانیا به صورت عدم انجام فعل یا ترک فعل است لذا منفی محسوب می شود.

مثل اینکه بر مستاجر شرط می شود که از این تراس استفاده نکند یا اینکه رخت هایش را فلان جا آویزان نکند.

شرط صفت چیست ؟

یعنی آنکه شرط شود ملک مورد معامله دارای صفت و ویژگی خاصی باشد مثلا شرط شود فرش تبریز متعلق به دوران قاجار

در این حالت در صورتی که مورد معامله فاقد صفت مذکور باشد ، متعهد له ( کسی که تعهد به نفع او است ) می تواند اقدام به فسخ قرارداد نماید.

شرط نتیجه چیست ؟

یعنی تحقق امری در خارج از ( اعم از عقد یا ایقاع ) قرارداد شرط شود در این حالت اگر متعهد به تعهد خود عمل ننماید متعهد له می تواند قرارداد را فسخ نماید.

مثلا فردی به شخصی بگوید خانه را به تو واگذار می کنم به شرط آنکه به ازدواج من درآیی.

نکته: شرط نتیجه نباید تابع تشریفات خاصی باشد چرا که فوری باید نتیجه بیاید اگر تشریفاتی باشد شرط باطل است.

تفاوت شرط فعل و شرط نتیجه

1-شرط فعل هم می تواند عمل حقوقی و هم فعل مادی باشد ولی شرط نتیجه فقط می تواند عمل حقوقی باشد.

2-شرط فعل می تواند نتیجه آن بعدا بیاید ولی شرط نتیجه ، نتیجه آن فوری باید بیاید ( مثلا خانه ام را فروختم مشروط به اینکه من را مبری از دین کنی )

3-شرط صفت و نتیجه قابل اسقاط نیست اما شرط فعل قابل اسقاط است چرا که ایجاد حق الزام می کند ، اما حق فسخ ناشی از آنها را می توان اسقاط نمود.

نحوه تنظیم قرارداد و فسخ معامله در تخلف از شرط

نکته ای که باید در اینجا و در نحوه تنظیم معامله در نظر داشت این است که می توان در قرارداد این گونه توافق کرد که به محض رعایت نشدن شرط فرد حق فسخ داشته باشد و دیگر راه دادگاه را برای مراتب الزام طی نکند.

و این نحوه تنظیم قرارداد به دانش حقوقی فرد بستگی دارد که چنین مواردی را پیش بینی کند لذا توصیه می شود در قرارداد های مهم خود از وکلا و مشاوران متخصص در حوزه معاملات بهره ببرید.

مشاوره حقوقی برای خیار تخلف از شرط

نحوه اعمال و زمان حق فسخ و همچنین در صورت بروز اختلاف نحوه طرح دعوا مواردی است که نیازمند دانش حقوقی است که توصیه می شود در برخورد با این موارد با وکلا و مشاوران حقوقی متخصص در این زمینه مشورت نمایید.